Voor deze aflevering in de boekencast had Tom van der Lubbe opnieuw een bijzonder boek uitgekozen. Small is beautiful van E.F. Schumacher leest niet makkelijk weg, maar is het zeker waard om te lezen.
Dit boek verraste me, gepubliceerd in 1972 en hoe accuraat het nu nog steeds is. Tegelijkertijd stemt het sceptisch over de verandering die we kunnen bereiken met de coronacrisis of een andere crisis die zal volgen.
De ondertitel van het boek is ‘A study of economics as if people mattered’. Dat is wat je krijgt bij het lezen van dit boek. Nadenken over de economie alsof de natuur en daarmee de mens er toe doet.
Het boek is opgedeeld in vier delen:
- De moderne wereld
- Bronnen
- De derde wereld
- Organisatie en eigenaarschap
In het eerste onderdeel word je met de neus op de feiten gedrukt. De manier waarop de economie hebben ingericht waarin we meer waarde toekennen aan spullen dan aan mensen. Als tegenhanger bespreekt Schumacher de boeddhistische economie.
In het onderdeel over grondstoffen lees ik hoe opmerkelijk het is dat we alle grondstoffen op dezelfde manier behandelen. Grondstoffen krijgen allemaal een economische waarde terwijl het veel uitmaakt of je grondstoffen uit de natuur haalt, of deze herbruikbaar zijn, of het de inzet van menselijke uren zijn.
“De mens ziet zichzelf niet meer als een onderdeel van de natuur, zelfs in gevecht met de natuur (overstromingen, branden etc) terwijl wanneer de mens dit gevecht wint dan vind hij zichzelf aan de verliezende kant.” Wanneer je jezelf weer meer als onderdeel van de natuur ziet en meegaat met de natuur zoals bijvoorbeeld in de seizoenen en momenten van crisis meer accepteert krijg je meer rust.
Zo heeft Schumacher het over de perfecte productie methodes die biologisch kloppen, waarin je vruchtbare grond opbouwt en gezondheid, mooiheid en duurzaamheid produceert. Productiviteit volgt dan als vanzelf. Een vergelijkbare discussie zie je in dit artikel op de Correspondent over het beperken van krachtvoer voor koeien.
Genoeg
Een vraag die ik mezelf regelmatig stel, wat is genoeg? Schumacher zegt dat een economist hier in ieder geval geen antwoord op heeft want die streeft immers naar economische groei. In het deel over grondstoffen wordt duidelijk dat alleen maar meer niet gaat want de eindigheid van de natuurlijke grondstoffen laat dat uiteindelijk niet toe.
Kleinschalige bedrijven, het maakt niet uit hoeveel, zijn altijd minder schadelijk voor de natuurlijke omgeving dan grootschalige bedrijven. Mensen die georganiseerd zijn in kleine units gaan beter om met het land en de bronnen dan grote anonieme bedrijven of megalomanicale overheden.
Daartegenover staat de gemiddelde consument of zoals Schumacher beschrijft de koopjesjager. “De koper is in essentie een koopjesjager, niet geïnteresseerd in de herkomst van de goederen of de condities waarin ze geproduceerd zijn.” Er zijn duurzame alternatieven, mensen die zich er wel druk over maken, maar er zijn veel meer ‘koopjesjagers’.
Sociaal eigenaarschap
Een sprong naar de het laatste deel van het boek, voor mij het meest interessante. Een andere manier om te kijken naar eigenaarschap. We hebben deze vormen ook zoals een coöperatie en de zojuist geïntroduceerde maatschappelijke vennootschap (B.V.m.).
In het boek beschrijft Schumacher het voorbeeld van Scott Bader in de VK waarbij de Commonwealth eigenaar is van het bedrijf. Het bedrijf in opgericht in 1921 en na 30 jaar traditioneel gemanaged besloot de oprichter voor een meer ethischer vorm, waarbij het eigenaarschap in handen kwam van de Commonwealth.
Enkele van de opgestelde regels en grenzen gaan over goed doen, niemand kan extreem rijk worden. Zo mag het verschil van inkomen in het bedrijf niet meer dan 7x zijn. Verder hebben ze ook een maximale omvang van het bedrijf (350) vastgelegd. Aangezien het bedrijf eigendom werd van de Commonwealth kan de familie kan niet besluiten het bedrijf te verkopen.
Andere succesvolle bedrijven in Europa die hebben gekozen voor een sociale structuur van eigenaarschap zijn bijvoorbeeld de Rabobank, De Onderlinge, Zeiss en Bosch.
Naast dit voorbeeld van Scott Bader dat succesvol is sinds 1951 geeft Schumacher een oplossing voor een betere verdeling van eigenaarschap bij grote bedrijven, de gemeenschap wordt voor 50% eigenaar. Dit heeft als bijkomend effect dat we als eigenaar, aandeelhouder en als werknemer een positiever gevoel krijgen over belastingen.
De invoering van deze vorm begint Schumacher bij de allergrootste bedrijven. Hij heeft allerlei regels en voorwaarden opgeschreven over het beheer en de uitvoering. De gemeenschap heeft geen zeggenschap over de uitvoering in het bedrijf. Het ontvangt 50% van de winst dat ten goede komt aan de gemeenschap. Dit blijft ook in de regio waar de winst wordt geproduceerd. Een interessant concept om na te lezen.
Luister
Beluister hier ons gesprek en ontdek hoe de wereld van Schumacher nog steeds van toepassing is, misschien nog wel meer nu doordat we meer individualistisch zijn geworden als maatschappij.
In een ruim half uur delen wij dit boek met jou. Een half uur met kennis die je tot je neemt terwijl je wandelt, loopt of rijd bijvoorbeeld.
Leerpunten
Een aantal belangrijke dingen die ik geleerd heb uit dit boek zijn:
- Werk en ontspanning zijn complementaire onderdelen van hetzelfde leerproces en kunnen niet losgekoppeld worden zonder het plezier te verliezen.
- De meer sociale vormen van eigenaarschap die bestaan en waar genoeg succesvolle voorbeelden zijn. Een vorm waarbij het niet draait om als eigenaar zo rijk mogelijk te worden, maar waar de resultaten socialer worden verdeeld.
- Dat de economische benadering van de wereld en haar grondstoffen problemen geeft die alleen maar groter worden en steeds lastiger en kostbaarder wordt om te veranderen.
- Het plezier dat we halen uit dingen maken of leveren wordt niet meegenomen in de economische benadering.
Video
Bekijk ons gesprek op video:
Small is beautiful (Kindle) is een boek over het belang om goed na te denken over de meer-meer-meer en alsmaar groter economie.
